Ik herinner me nog levendig hoe mateloos gefascineerd ik was tijdens mijn eerste bezoek aan F.A.C.T.S. – de grootste sciencefiction- en fantasyconventie van de Benelux.
De zaal liep vol met fictieve personages en wezens: ‘cosplayers’. Prachtige kostuums. Onbeperkte creativiteit. Een open sfeer. Ik vond het fantastisch om mijn favoriete figuren uit boeken, films en games te spotten en te fotograferen.
Ik kan met zekerheid zeggen dat mijn fascinatie voor ‘cosplay‘ toen begonnen is. En die fascinatie zou ik graag met jou delen. Hieronder vertel ik je graag wat cosplay is, waar de roots van cosplay liggen en waar de term ‘cosplay’ vandaan komt.
Enjoy!
Wat is cosplay?
Cosplay is een vorm van performance art waarbij artiesten of fans – ook wel ‘cosplayers’ – personages, ideeën of objecten uit comics, anime, boeken, films, series en games uitbeelden met behulp van rollenspel, kostuums en accessoires.
De meeste cosplayers maken hun kostuums zelf, geïnspireerd op het personage, zijn of haar kleding en accessoires. Daarbij gebruiken ze de meest uiteenlopende materialen.
Cosplay beperkt zich meestal niet tot performances op podia. Op evenementen en conventies lopen cosplayers vaak gewoon tussen de bezoekers. Verder wordt cosplay ook vaak los van events gefilmd, gefotografeerd en online gedeeld.
De opkomst van het internet en visuele media hebben het succes van cosplay sinds de jaren ’90 een enorme boost gegeven. Daardoor vormt cosplay nu een belangrijk element binnen de populaire cultuur van Japan en sommige andere delen van Azië en de westerse wereld.
Cosplayevenementen maken vaak deel uit van fanconventies, fantasy, anime- en sciencefictionbeurzen en andere events.
Verder worden er ook lokale en internationale competities gehouden en zijn er verschillende online community’s, sociale netwerken en andere media gewijd aan cosplay.
Waar liggen de roots van cosplay?
Bals, feesten en festivals
Mensen verkleden zich al eeuwen. Denk bijvoorbeeld aan gemaskerde bals tijdens carnaval in de 15de eeuw, processies en publieke vieringen of festivals. Echte kostuumfeestjes of verkleedpartijen waren populair vanaf de 19e eeuw.
Maar… die kostuums waren meestal algemeen van aard: historische kostuums, nationale kostuums, objecten of abstracte concepten zoals ‘Herfst’ of ‘Nacht’.
De meest “specifieke” kostuums waren die van historische figuren. Slechts een klein deel was afgeleid van fictie, zoals Shakespeare-personages.
De opkomst van fankleding
Voor de 20ste eeuw waren kostuums dus vooral gebaseerd op legende en geschiedenis. Dat veranderde met de opkomst van de moderne media.
In 1907 ontwierp cartoonist A.D. Condo ‘Mr Skygack, from Mars’, een Marsmannetje dat als antropoloog mensen op aarde kwam bestuderen (een handige slinkse manier om de toen heersende sociale normen en waarden te bekritiseren).
Mr. Skygack verscheen jarenlang in diverse Amerikaanse kranten en wordt zelfs gezien als ’s werelds eerste bekende science fiction stripfiguur. Niet lang daarna – in 1908 – werden de eerste Mr Skygack kostuums gespot in heel de Verenigde Staten.
Mensen verkleedden zich al lang als personages, creaturen en monsters om allerlei redenen, maar dat begon drastisch te veranderen ten tijde van Mr. Skygack.
Dankzij de opkomst van moderne media zoals stripverhalen, kranten, films, tv en – later – internet en video games, konden fans nu eindelijk de personages waar ze zo van hielden zien. Dat maakte het ook mogelijk om hun uiterlijk te kopiëren.
Fanconventies
De opkomst van cosplay is nauw verbonden met ‘fanconventies’. De eerste personen – voor zover geweten – die kostuums droegen om een conventie bij te wonen, waren sciencefictionfans Forrest J. Ackerman en Myrtle R. Douglas.
In 1939 woonden zij de eerste ‘World Science Fiction’-conventie – ook wel Worldcon – bij in de Caravan Hall in New York. Ze droegen futuristische kostuums – nog geen cosplay – maar het was een belangrijke stap in het ontstaan van cosplay.
Ackerman wou op die manier het evenement wat meer in de kijker zetten bij journalisten en kranten. Dat mislukte, maar hij inspireerde wel heel veel deelnemers en bezoekers. Een jaar later – tijdens de volgende Worldcon in Chicago – brachten verschillende bezoekers hun eigen kostuums mee.
Latere edities werden steeds meer geformaliseerd. Zo werden er bijvoorbeeld kostuumregels – de eerste naakte deelnemer werd gespot in 1952 – en competities ingevoerd.
De trend zette steeds zich steeds verder door via sciencefictionconventies en interacties tussen fans. Dankzij Buck Rogers en J.R.R. Tolkien, ‘Star Trek’ en ‘Star Wars’ werden sciencefiction en fantasy uiteindelijk mainstream.
Er kwamen steeds meer fans bij die steeds vaker samenkwamen en nieuwe manieren zochten om hun toewijding te tonen. Eén van die manieren was zichzelf verkleden als hun helden.
Wat ooit als een vreemde activiteit werd gezien van sociale outcasts en geeky pioniers, is nu een gevierde kunstvorm met eigen communities, magazines, shops, tv-programma’s en zelfs boeken.
Er mag inmiddels dan al veel veranderd zijn; één ding is hetzelfde gebleven: cosplay is een uitdrukking van creativiteit en liefde.
Waar komt de term Cosplay vandaan?
In de jaren ’70 begonnen ook Japanse studenten zich te verkleden als manga- en animefiguren. Ze waren opgegroeid met strips en cartoons.
Verkleed als personage naar manga- en animeconventies, schoolfestivals en fuiven gaan was voor hen een manier om hun ‘fan zijn van’ uit te drukken.
In 1975 werd Comic Market – ook wel Comiket – gelanceerd in Japan, een beurs en conventie voor fans van stripverhalen. In dit klimaat zou cosplay in Japan steeds meer beginnen floreren.
In 1983 schreef auteur Nobuyuki Takahashi – samen met een aantal medestudenten – een artikel over dit nieuwe fenomeen op de Comiket beurs voor het magazine ‘My Anime’.
Ze zochten naar een term die de lading goed dekte. Uiteindelijk kwamen ze op de term ‘cosplay’, een samenstelling van de Engelse woorden ‘costume’ en ‘play’.
Het is mogelijk dat anderen de term al gebruikten, maar dit was in ieder geval de eerste keer dat het woord in de pers verscheen.
Het duurde wel tot de jaren ’90 vooraleer de term een breder publiek bereikte in Japan. Toen begon de subcultuur te verschijnen op tv en in magazines. Daarna verspreidde de term zich wereldwijd.
Cosplay: voorbeelden
Ik heb inmiddels de eer en het genoegen gehad om enkele conventies bij te wonen. Hieronder vind je een selectie van de favoriete cosplayers die ik fotografeerde:
Geraadpleegde bronnen
Brian, A. & Plunkett, L. (2014). Cosplay World. London: Prestel Publishing Ltd.
Leuk artikel?
There's more where that came from. Volg AGMJ via mail en mis niets!
Vond je deze blogpost boeiend?
Wat zijn jouw ervaringen met cosplay? Ga je vaak naar conventies? Ben je een cosplayer? Welk personage zou jij graag eens vertolken of vertolkt zien? Laat het me zeker weten! Ik ben benieuwd!
